Η διαφορά του αρχαιότερου Ελληνικού σύμβολου τον Μαίανδρο, με την Σβάστικα
Δημοσιεύθηκε σε Ιστορικές αλήθειες · Παρασκευή 24 Ιαν 2025 · 7:45
Η διαφορά του το αρχαιότερου Ελληνικού σύμβολου τον Μαίανδρο,
με την Σβάστικα
Η ιστορία της Σβάστικας
Η σβάστικα είναι ένα αρχαίο σύμβολο που χρησιμοποιήθηκε από
πολλούς διαφορετικούς πολιτισμούς τουλάχιστον για 5.000 χρόνια πριν ο Αδόλφος
Χίτλερ το υιοθετήσει σαν το κεντρικό στοιχείο της ναζιστικής σημαίας. Η
σημερινή χρήση της σβάστικας από ορισμένες εξτρεμιστικές ομάδες προάγει το
μίσος.

Το σύμβολο γνώρισε μια αναβίωση στα τέλη του δεκάτου ένατου
αιώνα, μετά από εκτεταμένες αρχαιολογικές ανασκαφές, όπως αυτές του διάσημου
αρχαιολόγου Ερρίκου Σλήμαν. Ο Σλήμαν ανακάλυψε το σύμβολο του αγκυλωτού σταυρού
στα ερείπια της αρχαίας Τροίας. Το συνέδεσε με παρόμοια σχήματα που βρέθηκαν σε
κεραμικά αγγεία στη Γερμανία και κατέληξε στην υπόθεση ότι ήταν ένα
"σημαντικό θρησκευτικό σύμβολο των μακρινών προγόνων μας".
Στις αρχές του εικοστού αιώνα, η χρήση της σβάστικας είχε
εξαπλωθεί στην Ευρώπη. Της είχαν αποδοθεί διάφορες σημασίες, η πιο διαδεδομένη
από τις οποίες ήταν ότι συμβόλιζε την καλοτυχία και την ευδαιμονία. Ωστόσο, το
έργο του Σλήμαν οικειοποιήθηκε από μια σειρά από εθνικολαϊκιστικά (völkisch)
κινήματα, τα οποία πρέσβευαν ότι η σβάστικα ήταν σύμβολο της "Άριας
φυλής" και της γερμανικής εθνικιστικής υπερηφάνειας.
Αυτή η υπόθεση της καταγωγής του γερμανικού λαού από την
Άρια φυλή, είναι ένας από τους βασικούς λόγους που το Εθνικοσοσιαλιστικό Κόμμα
(Nazi) υιοθέτησε τη σβάστικα ή Hakenkreuz (ο αγκυλωτός σταυρός στα Γερμανικά)
ως επίσημο σύμβολό του το 1920.
Όμως το Ναζιστικό Κόμμα δεν ήταν το μοναδικό κόμμα που
χρησιμοποιούσε τη σβάστικα στη Γερμανία. Μετά τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο, διάφορα
ακροδεξιά εθνικιστικά κινήματα υιοθέτησαν τη σβάστικα. Ως σύμβολο, συσχετίστηκε
με την ιδέα ενός φυλετικά "αγνού" κράτους. Όταν οι Ναζί ανέλαβαν την
εξουσία στην Γερμανία, ο συμβολισμός της σβάστικας άλλαξε για πάντα.
Όπως έγραψε ο ίδιος ο Χίτλερ στο μανιφέστο του Mein Kampf (Ο
Αγών μου): "Εν τω μεταξύ, εγώ προσωπικά, μετά από αμέτρητες απόπειρες,
είχα καταλήξει πλέον σε μια τελική μορφή. Μια σημαία με κόκκινο φόντο, έναν
λευκό δίσκο και μια μαύρη σβάστικα στο κέντρο. Μετά από εξοντωτικές δοκιμές
βρήκα επιτέλους την ιδανική αναλογία μεταξύ του μεγέθους της σημαίας και του
μεγέθους του λευκού δίσκου, καθώς και το ιδανικό σχήμα και πάχος για τις
γραμμές της σβάστικας".
Η σβάστικα θα εξελισσόταν στη συνέχεια στο πιο
χαρακτηριστικό σύμβολο της Ναζιστικής προπαγάνδας, αφού εμφανίστηκε στη σημαία
που αναφέρει ο Χίτλερ στο έργο του Ο Αγών μου, καθώς και σε προεκλογικές
αφίσες, περιβραχιόνια και σήματα για στρατιωτικούς και άλλους οργανισμούς. Η
σβάστικα έγινε ένα ισχυρό σύμβολο με σκοπό την τόνωση του εθνικού φρονήματος
της Άριας φυλής, το οποίο επίσης προκαλούσε τον τρόμο στους Εβραίους και σε
οποιαδήποτε άλλη εθνική ομάδα την οποία η Ναζιστική Γερμανία θεωρούσε εχθρό της.
Παρά την προέλευσή της, η σβάστικα ως σύμβολο έχει τόσο
ευρέως συνδεθεί με τη ναζιστική Γερμανία που η χρήση της σήμερα συχνά θεωρείται
προκλητική.
Μαίανδρος, το αρχαιότερο Ελληνικό σύμβολο
Γαμμάδιον το σύμβολο που απέκτησε δαιμονική μορφή
Το αρχαιότερο ελληνικό σύμβολο ο Μαίανδρος αποτελεί σύμβολο
Νίκης και Ενότητας, σύμβολο του Άπειρου και της Αιώνιας Ζωής, αλλά και της
αέναης πορείας μας μέσα στον κόσμο.
Εμπνευσμένος, κατά την άποψη κάποιων ακαδημαϊκών, από τις
πολυάριθμες στροφές του ποταμού Μαιάνδρου, ο οποίος έχει συνολικό μήκος πάνω
από 500 χιλιόμετρα, θα αποτελέσει ένα από τα ιστορικότερα σύμβολα του Ελληνικού
Κόσμου και θα ονομαστεί και Ελληνικό Κλειδί, καθώς δηλώνει την ελληνική
καταγωγή όλων των πραγμάτων που τον φέρουν πάνω τους.

Μπορεί να είναι γέννημα των προϊστορικών χρόνων, ωστόσο θα
αναγεννηθεί και θα πάρει την κύρια, αλλά όχι και μοναδική μορφή του κατά τους
Γεωμετρικούς Χρόνους. Σύμβολο όλων των Ελλήνων ο Μαίανδρος, καθώς θα
χρησιμοποιηθεί σε αγγεία, ναούς, μνημεία, γλυπτά, αντικείμενα, πολεμικά όπλα
και πανοπλίες, ενδύματα σε όλα τα μήκη και πλάτη του Ελληνικού Κόσμου.
Το ίδιο σχήμα υπάρχει και στην περίφημη ασπίδα του Φιλίππου
του Β’. Μέσω της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας εμφανίζεται και στον Βυζαντινό
Πολιτισμό. Αποτελεί λοιπόν ο Μαίανδρος ένα από τα κορυφαία Ελληνικά σύμβολα, το
οποίο χρησιμοποιήθηκε στις σπουδαιότερες περιόδους της ελληνικής ιστορίας.
Η αίσθηση του άπειρου, του ατελείωτου αφ΄ ενός, αλλά και της
ακρίβειας και ολοκλήρωσης αφ΄ ετέρου, χαρακτηρίζουν τον Ελληνικό πολιτισμό.
Ήδη από την κλασσική αρχαιότητα ο μαίανδρος εκπροσώπησε την
εικαστική έκφραση της πεμπτουσίας της αρχαίας ελληνικής σκέψης – αρμονική
ταύτιση των αντιθέτων στον ανώτερο δυνατό βαθμό. Στην αρχαιότητα το σύμβολα
αυτό απεικόνιζε την ατελείωτη ροή του χρόνου και το ολοκληρώσιμο των
επαναλαμβανόμενων χρονικών κύκλων. Το νερό ως πηγή ζωής και ο αναπόφευκτος
μαρασμός, ο θάνατος, που ταυτόχρονα αποτελεί και γέννημα μίας καινούριας αρχής.
Οι αινιγματικές και άγνωστες περιπέτειες της μοίρας και η
κίνηση προς μια συγκεκριμένη κατεύθυνση, από το σημείο γέννησης και εκκίνησης
προς τους ευρείς ορίζοντες του αγνώστου – παραλληλισμός με την πορεία του
ελληνισμού σε ολόκληρο τον κόσμο.
Στην μυθική επιλογή του Ηρακλή, Μαιάνδριο σχήμα είχε ο
δύσκολος δρόμος της Αρετής (σε αντίθεση με της Κακίας, που ήταν ευθεία), με
τους μαιάνδρους να συμβολίζουν τις δομημένες δυσκολίες της ζωής, που καλείται
να ξεπεράσει οξύνοντας το πνεύμα του ο άνθρωπος για να πλησιάσει το
ιδανικό.Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι ο μαίανδρος αποτελεί ευρύτερα
διαδεδομένο σύμβολο, τόσο από γεωγραφικής όσο και από χρονολογικής άποψης, που
ανιχνεύεται όπου έχει εμφανιστεί ευρωπαϊκού τύπου Πολιτισμός.
Παρουσιάζεται στην πλειονότητα αρχαίων έργων τέχνης, σε
αγγεία, οικοδομήματα, επιγραφές. Ο μαίανδρος (ή αλλιώς Ελληνικό κλειδί) ήταν
και είναι το σύμβολο της αιώνιας ζωής και του αέναου περάσματός μας πάνω σε
αυτό τον κόσμο. Η σημαντικότερη παρουσία του μαίανδρου είναι αυτή στο γενετικό
υλικό (μαίανδρος-σπείρα).
Με το όρο μαίανδρος ή ελληνική κλείδα εννοείται στην
αρχιτεκτονική και την αρχαιολογία η ταινιωτή διακόσμηση -σύνθεση ευθειών- που
ενώνονται μεταξύ τους σε ορθές γωνίες ή τέμνονται διαγώνια. Το μαιανδρικό
μοτίβο, σεδιάφορες παραλλαγές του, χρησιμοποιείτο συχνά κατά την αρχαιότητα για
τη διακόσμηση της ζωφόρου των ναών. Παραλλαγή του είναι ο μαίανδρος που
χρησιμοποιεί σπειροειδή επαναλαμβανόμενα μοτίβα και η βιτρούβια έλιξ
(γλωσσίδα), ένα επαναλαμβανόμενο καμπυλόγραμμο κυματοειδές μοτίβο.
Τα αρχαιότερα μνημεία, πάνω στα οποία κατ’ αρχάς συναντάται
αυτό το γραμμικό κόσμημα, είναι πολλοί τάφοι στην Μικρά Ασία και μάλιστα ο
λεγόμενος τάφος του Μίδα στη Φρυγία, του οποίου η λίθινη πρόσοψη είναι πλήρως
διακοσμημένη από μαιάνδρους.
Επίσης συναντάται πάνω σε αγγεία της γεωμετρικής εποχής,
όπου φαίνεται ότι είναι εξέλιξη της συνεχόμενης σπείρας των μυκηναϊκών χρόνων.
Χαρακτηριστικά δείγματα αυτού του θέματος κατά την εν λόγω εποχή παρέχουν τα
λεγόμενα αγγεία του Διπύλου, που βρίσκονται εκτεθειμένα στο αρχαιολογικό
μουσείο της Αθήνας.

Στους ναούς κοσμούνταν από μαίανδρο, συνήθως έγχρωμο, τα
επιστύλια, τα ακρωτήρια και τα φατνώματα της οροφής και οι κίονες, στα ενδύματα
δε οι παρυφές. Ωραίο παράδειγμα μαιάνδρου πάνω σε ενδύματα παρέχουν οι κόρες
της Ακροπόλεως.
Τα αρχαϊκά πώρινα και μαρμάρινα γυναικεία αγάλματα που
βρίσκονται στο μουσείο της Ακροπόλεως. Ο πέπλος, τον οποίο φέρουν οι μορφές
αυτές, διακοσμούνταν κατά τις παρυφές με άλλα χρωματιστά κοσμήματα (σταυρούς,
ρόδακες, άνθη) και με μαιάνδρους.
Το γεωμετρικό αυτό σχήμα διατηρήθηκε και κατά την
αλεξανδρινή εποχή και μεταδόθηκε και στην Ιταλία. Χαρακτηριστικό πρώϊμου
μαίανδρου παρουσιάζουν πολλά αγγεία που βρέθηκαν στην Villanova, πάνω στα οποία
ο μαίανδρος είναι ακόμα απλός και βαρύς, στερούμενος την ωραιότητα που
χαρακτηρίζει τον διπλό μαίανδρο (γνωστό σήμερα ως σβάστικα) της ελληνικής
τέχνης.
Ένας θνητός που νίκησε μια θεά και την παντρεύτηκε είναι ο
βασιλιάς της Φθίας ο Πηλέας. Κάποτε στο φως του φεγγαριού είδε μια πανώρια θεά
να χορεύει μαζί με τις κόρες των νερών (Νηριήδες: κατοπινές νεράιδες). Ήταν η
θεά Θέτιδα που η προφητεία του Προμηθέα την ανάγκαζε να παντρευτεί θνητό, ώστε
να μη γεννηθεί αυτός που θα ανέτρεπε τον παντοδύναμο Δία.
Ο Πηλέας τυρανιόταν απ’ τη θεϊκή ομορφιά, αλλά πως μπορούσε
αυτός θνητός ν’ αποκτήσει τη Θέτιδα που ήταν μια θεά; Ρώτησε όμως γι’ αυτό τον
σοφότατο Χείρωνα που κατοικούσε ψηλά στο Πήλιο. «Εκείνος τον ορμήνεψε στο ίδιο
μέρος σαν τη δει, τη νύχτα να χορεύει, να την αρπάξει όσο γίνεται σφιχτά στην
αγκαλιά του». Να μην αφήνει τη λαβή όσο εκείνη κι αν άλλαζε μορφές: «κι ας
γίνει φίδι, λιοντάρι ή φωτιά, νερό για να ξεφύγει».
Ο Πηλέας στο πάθος του για τη θεά ξεπέρασε και νίκησε
καρτερικά όλες τις θυμωμένες μεταμορφώσεις της, κρατώντας την με μια λαβή
σφιχτά στην αγκαλιά του.Το υπέροχο αυτό θέμα απεικονίζεται έξοχα στο εσωτερικό
ερυθρόμορφης κύλικας 101 του 500 π.Χ, που τώρα βρίσκεται στο μουσείο του
Δυτικού Βερολίνου.

Τα λεξικά πράγματι επιμένουν στη στερεότυπη άποψη, πως
μαίανδρος είναι “το διακοσμητικό σχήμα που υπενθυμίζει τους ελιγμούς του
ποταμού της Καρίας Μαίανδρου, όπου πρωτοευρέθη και εκ του οποίου έλαβε το
όνομα”.
Μπορεί να πήρε το όνομα απ’ τον ποταμό πλησίον του οποίου
πρωτοευρέθη, αλλά είναι ολότελα ανόητο να πιστεύουμε ότι τα απανταχού της γης
ελληνοπρεπή αυτά ευρήματα απεικονίζουν με πάθος τις χάρες και τους “ελιγμούς”
ενός άγνωστου εν πολλοίς ποταμού.
Απ’ το πλήθος των αρχαιοελληνικών αγγειογραφικών
αναπαραστάσεων σαφώς διαφαίνεται ότι η λαβή αυτή, η χειρώνιος λαβή ή χειρώνιο
πλέγμα ή όπως αλλιώς κι αν αποκαλείτο η συγκεκριμένη αυτή λαβή στο παρελθόν,
αποτελούσε το ιδιαίτερο ίσως και ιεροπρεπές έμβλημα των θεομάχων Ελλήνων ηρώων.
Την “μαιάνδριο λαβή” όπως δικαίως πλέον θα την αποκαλούμε,
τη χρησιμοποιεί κατ’ επανάληψη ο κατ’ εξοχήν θεομάχος Ηρακλής, όπως φαίνεται
ξεκάθαρα απ’ την αριστουργηματική απεικόνιση της πάλης του Ηρακλή με τον
Τρίτωνα σε αγγειογραφία του 550 Π.χ. όπου βλέπουμε τον Τρίτωνα να πασχίζει
μάταια ν’ ανοίξει τα κλειδωμένα με την μαιάνδριο λαβή δάχτυλα του ανίκητου
ήρωα, μπροστά από το στήθος του.
Την ολοφάνερη σχέση διακοσμητικού μαιάνδρου και μαιάνδριας
λαβής μπορεί κανείς εύκολα να διαπιστώσει στο σύμπλεγμα Πηλέα και Θέτιδας όπου
η αξία της εν λόγω λαβής στο κέντρο της παράστασης υπερτονίζεται στεφανωμένη
ολόγυρα απ’ τον σχηματοποιημένο πλέον μαιάνδριο συμβολισμό. Επίσης δεν πρέπει
να είναι τυχαίο ότι πλήθος αγγειογραφιών που υπαινίσσονται θεϊκή ήττα,
στεφανώνονται συχνά από μαίανδρο.
Συμπεραίνουμε λοιπόν ότι δεν είναι καθόλου τυχαία η ευρύτατη
διάδοση κατά την αρχαιότητα του παραπάνω μαιανδρικού συμβολισμού. Αποτελούσε
ένα διαχρονικό δώρο των μυθολογικών χρόνων, στους κλασικούς και νεότερους
χρόνους των μεσογειακών απογόνων του Έλληνα. Μια γραμμική παραγγελία των
προγόνων μας, για μάχη ενάντια στο αδύνατο. Μια υπέροχη σχηματική υπενθύμιση
ότι στα δύο σου χέρια κρατάς το μυστικό της νίκης κι αν μόνο τα δικά σου δεν
επαρκούν, τότε ένωσέ τα με άλλους σ’ ένα αρμονικό αδιάσπαστο σύνολο ελληνοπρεπούς,
νικηφόρας, μαιανδρικής αλυσίδας.
0
αξιολογήσεις