Όταν πλησιάζει το τέλος: Τι χρειάζεται πραγματικά να γνωρίζουμε

Ο θάνατος είναι από τα λίγα πράγματα στη ζωή που είναι βέβαιο πως θα συναντήσουμε όλοι. Κι όμως, μιλάμε γι’ αυτόν τόσο λίγο. Ίσως γιατί φοβόμαστε, ίσως γιατί δεν ξέρουμε πώς. Όμως, όσο περισσότερο κατανοούμε τη φυσική του πλευρά, τόσο λιγότερο μας τρομάζει.

Στις περισσότερες περιπτώσεις, το σώμα μας αρχίζει σιγά-σιγά να “σβήνει”: η αναπνοή αλλάζει, ο σφυγμός εξασθενεί, τα άκρα ψυχραίνουν. Είναι μια φυσική, ήρεμη μετάβαση που ακολουθεί τους δικούς της ρυθμούς.

Λίγο πριν το τέλος, ο άνθρωπος μπορεί να φάει ή να πιει λιγότερο, να νιώθει υπνηλία, σύγχυση ή να έχει οράματα. Μπορεί να δείχνει απόμακρος, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι δεν καταλαβαίνει. Συχνά, η ακοή είναι η τελευταία αίσθηση που φεύγει – οπότε η παρουσία, η φωνή και η αγάπη μας έχουν σημασία μέχρι την τελευταία στιγμή.

Η αναπνοή μπορεί να επιβραδύνει ή να σταματά για λίγα δευτερόλεπτα. Αυτές οι αλλαγές δεν είναι σημάδι πόνου, αλλά μέρος της φυσικής πορείας προς την ηρεμία. Αν η καρδιά σταματήσει, υπάρχει το στάδιο του κλινικού θανάτου – μια μικρή στιγμή όπου μπορεί να γίνει ανάνηψη. Όμως, όταν ο εγκέφαλος πάψει να λειτουργεί, επέρχεται ο βιολογικός θάνατος, και τότε η ζωή έχει ολοκληρωθεί.

Η ΚΑΡΠΑ και οι ιατρικές παρεμβάσεις έχουν τη θέση τους, αλλά δεν είναι πάντα αυτό που χρειάζεται κάποιος στο τέλος. Μερικές φορές, το πιο πολύτιμο που μπορούμε να προσφέρουμε είναι παρουσία, γαλήνη και λόγια αγάπης.

Το να γνωρίζουμε πώς λειτουργεί ο θάνατος δεν σημαίνει ότι τον περιμένουμε· σημαίνει ότι τον αποδεχόμαστε ως μέρος της ανθρώπινης εμπειρίας. Και με αυτόν τον τρόπο, ίσως μαθαίνουμε να ζούμε λίγο πιο συνειδητά, λίγο πιο ευγενικά, λίγο πιο γεμάτα.

Ο θάνατος είναι ένα φυσικό κομμάτι της ζωής, αν και συχνά αποφεύγουμε να μιλήσουμε γι’ αυτόν. Η κατανόηση του τι συμβαίνει όταν πλησιάζει το τέλος μπορεί να μας βοηθήσει να το αντιμετωπίσουμε με μεγαλύτερη ηρεμία, προετοιμασία και κατανόηση — είτε αφορά εμάς είτε κάποιο αγαπημένο μας πρόσωπο.

Στις περισσότερες περιπτώσεις, ο θάνατος έρχεται σταδιακά. Το σώμα αρχίζει να επιβραδύνει, η αναπνοή γίνεται ακανόνιστη, ο σφυγμός εξασθενεί και το δέρμα ψυχραίνεται και αλλάζει χρώμα. Η διαδικασία αυτή διαφέρει από άνθρωπο σε άνθρωπο, αλλά είναι φυσική και προβλέψιμη.

Καθώς πλησιάζει το τέλος, μπορεί να υπάρξουν παύσεις στην αναπνοή που διαρκούν αρκετά δευτερόλεπτα. Αυτό είναι φυσιολογικό και δεν σημαίνει απαραίτητα ότι το άτομο έχει πεθάνει — αλλά δείχνει πως η στιγμή πλησιάζει.

Πρώτα έρχεται ο κλινικός θάνατος, όταν η καρδιά και η αναπνοή σταματούν. Αν μέσα σε λίγα λεπτά εφαρμοστεί σωστά η ΚΑΡΠΑ, υπάρχει πιθανότητα επαναφοράς. Όταν όμως ο εγκέφαλος πάψει να λειτουργεί, επέρχεται ο βιολογικός θάνατος, και τότε η επιστροφή δεν είναι δυνατή.

Παρότι στις ταινίες φαίνεται σωτήρια, στην πραγματικότητα η επιτυχία της είναι περιορισμένη – περίπου 12% εκτός νοσοκομείου και 24-40% εντός. Επιπλέον, μπορεί να προκαλέσει τραυματισμούς ή νευρολογικές βλάβες, ειδικά σε άτομα με σοβαρά προβλήματα υγείας.

Μια εβδομάδα πριν το τέλος, το άτομο μπορεί να εμφανίσει έντονη κόπωση, μειωμένη όρεξη, σύγχυση, παραισθήσεις ή ανησυχία. Τα άκρα του ψυχραίνουν, η αναπνοή μπορεί να γίνει θορυβώδης (γνωστή ως “κουδουνίστρα θανάτου”) και σταδιακά το άτομο αποσύρεται από το περιβάλλον του. Συχνά όμως, διατηρεί για λίγο την επίγνωση και τη δυνατότητα να ακούει.

Ακόμη κι αν φαίνεται πως το άτομο δεν ανταποκρίνεται, μπορεί να σας ακούει. Γι’ αυτό είναι σημαντικό να του μιλάτε, να εκφράζετε την αγάπη και τις σκέψεις σας – αυτές οι στιγμές συχνά προσφέρουν βαθιά παρηγοριά.

Ο θάνατος μπορεί να είναι δύσκολος, αλλά η γνώση γύρω του μάς βοηθά να τον αντιμετωπίσουμε με σεβασμό και ηρεμία. Αν και δεν μπορούμε να τον αποφύγουμε, μπορούμε να τον προσεγγίσουμε με κατανόηση, φροντίδα και αγάπη – τόσο για εμάς όσο και για όσους αγαπάμε.